Tanımı
Yuvarlak gövdeli, büyük gövdeli, uzunca bacaklı bir ördektir. Gövdesi koyu turuncu-kızıl renklidir. Uçuşta büyük beyaz kanat örtüsü lekesi belirgindir. Gagası ve bacakları siyahtır. Erkeğin kafası krem rengidir, dar ve siyah boyun halkası vardır, dişisinde boyun halkası yoktur ama daha açık renkte bir maske hissi verir. Gri, beyaz ya da koyu renkli kafalı kaçak akrabalarıyla karıştırmaktan kaçınmalıdır.
BiLiMSEL SINIFLAMA
Kingdom: Animalia ,Phylum: Chordata ,Class: Aves ,Order: Anseriformes ,Family: Anatidae ,Genus: Tadorna ,Species: T. ferruginea ,Binomial ismi : Tadorna ferruginea (Pallas, 1764) . Ruddy Shelduck Tadorna ferruginea; ördek, kaz ve kuğu ailesi olan Anatidae üyesidir, o shelduck subfamily Tadorninae içindedir.
Habitatı
Bu tür iç tatlısu kıyılarına, açık kırsaldaki steplere, yüksek platolarda ve dağlık arazilerde bulunan (Himalayalarda 5.000 m.ye ulaşan) tuzlu su ve acı sulara sıklıkla uğrar. Üreme mevsimleri dışında bu tür; alçak alanlarda bulunan dereleri, yavaş akan nehirleri, tatlısu havuzlarını, sele uğramış otlakları, bataklıkları ve acısu veya tuzlusu göllerini tercih ederler, ayrıca tarımsal alan çevresinde suni havzalarda bulunurlar (Özbekistan). Kıyı sularından ve uzun yoğun bitki örtüsünden, ya da aniden ortaya çıkan ve suda yaşayan yüzen bitkilerden kaçınırlar. (2) (5)
Yayılışı
Batı Karadeniz, Ege, Marmara ve Doğu Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz sahil şeridinde üreme göçmeni; İç Anadolu ve Akdeniz Bölgesi (batısı ve güney sahilleri hariç)’nin tamamında yerli, İç Anadolu’nun güneydoğusu ve Akdeniz’in batısında kış göçmenidir. (rousettus) Bulunduğu ülkeler: Afganistan, Albania, Cezayir, Ermenistan, Austurya, Azerbaycan, Bangladeş, Belarus, Belçika, Bhutan, Bosna and Hersek, Bulgaristan, Çin, Hırvatistan, Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Mısır, Etiopya, Finlandiya, Fransa, Almanya, Ghana, Yunanistan, Guinea-Bissau, Hong Kong, Izlanda, Hindistan, Iran, Irak, Irlanda, Israil, Italya, Japonya, Urdün, Kazakistan, Kore, Kuveyt, Kırgızistan, Latvia, Lübnan, Litvanya, Luksemburg, Makedonya, Malta, Mauritania, Moldova, Moğolistan, Fas, Myanmar, Nepal, Holanda, Norveç, Umman, Pakistan, Filippinler, Polonya, Portekiz, Romanya, Rusya, Suudi Arabistan, Slovakya, Slovenya, Ispanya, Isveç, Isviçre, Suriye, Tayvan, Tacikistan, Tayland, Türkiye, Türkmenistan, Ukrayna, Birleşik Arap Emirlikleri, Ingiltere, Özbekistan, Vietnam, Yemen, Kıtalar: Afrika, Avrupa, Asya (3)
Beslenme
Bu tür hem etçil, hem de otçuldur.Beslenmesi körpe yeşil filizlerden ve kara bitki örtüsü tohumlarından, buğday ve arpa gibi tarım bitkilerinden, karides ve suda yüzen böcekler gibi kıyı kabuklularından (özellikle çekirge), yumuşakçalardan, küçük balıklardan, kurbağalardan, solucanlardan oluşur. (2) (4)
Biyolojisi
Sezonsal monogamdır, fakat çiftler birkaç sezon birbirine bağlıdır.Üreme Mart veya Nisan da başlar, yuvalara 8_9 yumurta bırakır, inkubasyon 28_29 gün, tüylenme 55 gün kadardır. Seksüel matüriteye 2 yılda ulaşır.
Göçü
Asyadakiler büyük ölçüde göçebedir.
Ülkemizde çok küçük yavrularıyla birlikte farklı yerlerde gözlemlenmiştir: Orta Anadolu' da; Ercan Ayancı (hattusili), Cevat Kopanoğlu (dede), Esra Koç (esraca), Selim Şevkioğlu (slmsevki), Eray Şimşek (esimsek) 1480 mt. de Sivas' ta, Arslan Kezer (KANDIZLIK) haziran ve temmuz aylarında iki farklı büyüklükte yavrularıyla birlikte, Trakya ve Doğu Anadolu' da ise Ergün Bacak (ebacak) tarafından gözlemlenmiştir. Ayrıca Riyat Gül (riyatg) tarafından Türkiye' de 2500 mt. ye kadar olan hemen her sulak alan civarında genellikle kayalıklarda ürediği belirtilmiştir.
Popülasyonu
Bu türün, tahminen küresel olarak 1,000,000_10,000,000 km² lik bir alana yayılan ve 170,000_220,000 olduğu tahmin edilen geniş bir nüfusu bulunmaktadır (Wetlands International 2002).
TEHDİTLER: Özellikle kuzey_doğu Avrupa da (örneğin Türkiye’ de) ve türün kutsal statüsü açısından merkez ve doğu Asya da büyük ölçüde korunuyor olmasına rağmen, avlanma bir tehdittir. Bu tür, bazı Ortadoğu ülkelerinde ise ticari ve eğlence amaçlı avlanmaktadır. Batı nüfuslarını tehdit eden diğer durumlar; sulama için yer altı suları çıkarılması sonucu iç sulak alanların bozulması ve kaybı ( mevsimlik yarı_kalıcı su kaynaklarının azalması), sığ gölet ve göllerin drenajı, tuz çıkarma, kentsel gelişim, kirlilik, egzotik balıkçılık ve aşırı otlatmanın tanınmasıdır. Kuzey İsviçre Klingnau Dam’da, türün güney Afrika lı Shelduck Tadorna ile melezleştirilmesi bilinmektedir, ki bu her iki türün bütünlüğü için tehdit oluşturmaktadır. Tür, ayrıca KUŞ GRiBiNE ( H5N1 ) karşı hassastır ve böylece virüsün baş göstermesince tehdit edilmektedir. (2)
Davranışları
Kışları geniş hareket sahasında Hindistan ve kuzey-doğu Asyada alçak enlem ve rakımda kuzeye hareket ederler. Diğer nüfuslar, uygun suyun elverişliliğine bağlı olarak yerel şartlara uyarak sabit veya dağınıktırlar ( kuraklıktan etkilenmiş veya geçici sulak alanlardan uzaklaşırlar). İstenen yuvalama alanları birbirlerine yakın olduklarında küçük yuvalama grupları oluşturabilmelerine rağmen, bu tür genellikle üreme zamanında çiftler halinde dağınık bulunur. Sonbahar ve kış boyunca daha büyük sürüler oluşturabilir ( örn; Nepal’ de bir alanda 4.000 kuş, Türkiye’ de bir alanda 10,000 kuş), fakat nehirler boyunca karakteristik olarak daha küçük sürüler bulunabilir. Yetişkinler üremeden sonra temmuz ortalarından eylüle kadar, onları 4 hafta uçmaktan alıkoyan bir tüy dökümüne maruz kalırlar ki, bu zamanda geniş, açık, ya da üreme mekanlarına yakın su alanlarına ihtiyaçları vardır.
ÜREME ALANI- Yuvaları sıklıkla sudan uzak oyuklarda, ya da killi toprak deliklerinde sığ çukurlardadır (bunlar doğal, ya da diğer hayvanlarca kazılmış olabilir). Diğer yuva alanları ise terkedilmiş binalar ve çiftlik barakaları, 10 mt. den yüksek ağaçlar, kayalarda ve uçurumlardaki çatlaklar ve bazen de yuva kutularıdır.
İDARE BİLGİSİ- Güney Ukrayna’da angıt nüfusu; yapay yuva kurmanın, düzenli beslemenin, suya sürekli ulaşma sağlamak için göletlerde oluşan buzları kırmanın, ve özel Cairina moschata ve Anas platyrhynchos süt anne-baba kullanarak kuluçka arttırılmasının bir sonucu olarak başarılı bir şekilde iyileştirilmiştir. (2)
Yerel Adlar
Ülkemizde bazı yörelerde angut olarak adlandırılmaktadır. Hindistan ve Pakistan da Surkhab ismiyle tanınmakta.
Anıt www.kazimcapaci.com/kusadlari.htm / Denizli ( wolfkenan)
Ses-Ötüşü
Uçuş sırasında kaza benzeyen sesi genizden gelir, gür ve hüzünlüdür. "anngg, annng" (1)
Kaynaklar
1_ med.ege.edu.tr/capaci/birds01.htm
2_ BirdLife International (2008) Species factsheet: Tadorna ferruginea. Downloaded from www.birdlife.org on 22/9/2008 .
3_ Alıntı: www.bristolzoo.org.uk/learning/animals/birds/ruddy-shelduck
4_ Collins Bird Guide
5_ www.birdguides.com/species/species.asp?sp=027042